نقدی بر اندیشه های تعلیمی بوستان و گلستان سعدی

سعدی را می توان بزرگ ترین معلم اخلاق دانست که تعالیم جامع و فراگیری بیان کرده که از سرچشمه های اسلامی و ایرانی جوشیده است. مخاطب او نوع انسان است و اندرزها و پندهای او مختص به همه انسان هاست. آثار وی سرشار از پاک ترین و انسان دوستانه ترین اندیشه های بشری است. احاطه شاعر بر فرهنگ ایرانی و جوامع دیگر و تسلط شاعر بر مفاهیم و تعالیم دین اسلام که در لابه لای گلستان و بوستان مشهود است اثر او را همراه با بایدها و نبایدهای اخلاقی و تبیین وجوه خیر و شر ساخته است. مسافرت سی و پنج ساله و آشنایی او با فرهنگ های اقوام مختلف باعث شد آثار او نه تنها مناسب فکر و احساس ایرانی، بلکه زبان حال هر قومی باشد. پندهای او فراتر از زمان و مکان خاص و محدود است از همین روی ضروری است توجه جدی به مضامین و تعالیم حکمی و اخلاقی این شاعر بزرگ شود و آثار او به خصوص گلستان و بوستان از منظر ادبیات تعلیمی مورد واکاوی قرار گیرد. در این تحقیق سعی شده به روش تحلیل محتوا جلوه های تعلیمی اشعار او مورد بررسی قرار گیرد. از میان آثار سعدی، گلستان و بوستان مملو از آداب و دستور هائی خاص است که در مسیر تزکیه و تهذیب اعمال و رفتار و افکار انسان بیان شده است. تحقیق حاضر در راستای نشان دادن محتوای این دو اثر در سه فصل تنظیم شده است: فصل نخست کلیات تحقیق است و در آن علاوه بر مقدمه و سئوالات و فرضیه های تحقیق، در مورد ادبیات، انواع ادبی، ادبیات تعلیمی، حکمت، نقد اخلاقی و محتوایی به عنوان پنجره ورود به مباحث اصلی تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم به تحلیل محتوایی بوستان پرداخته شده و مهمترین اندیشه های سعدی در هر باب استخراج و تحلیل شده است. در فصل سوم با تاکید بر گلستان، آموزه های سعدی در این اثر به تفکیک هر باب نشان داده شده است. قابل ذکر است در پایان هر فصل نتیجه آن نیز آمده و علاوه بر آن برای آشنایی بیشتر با ساختمان ذهنی سعدی به صورت جدول نیز اندیشه های سعدی به صورت یکجا ترسیم و در پایان نیز نتیجه گیری تمامی فصول ارائه شده است.